Jak wybrać olej silnikowy i uzupełniać jego poziom?

Olej silnikowy wykorzystywany jest przez układ smarowania, który rozprowadza go w jednostce napędowej, a w silnikach turbodoładowanych także w turbosprężarce. Zadaniem oleju silnikowego jest smarowanie pracujących części silnika i zmniejszanie pomiędzy nimi tarcia, odbieranie z niego ciepła, wychwytywanie i usuwanie zanieczyszczeń (zatrzymywanych przez filtr oleju), uszczelnianie luzów, ochrona elementów przez rdzą i uszczelnienie komór spalania.

Układ smarowania rozprowadza olej pod ciśnieniem, wykorzystując pompę oleju. Jest ona napędzana przez pasek albo łańcuch rozrządu, w zależności od zastosowanej technologii w danym modelu pojazdu. Podczas postoju, olej zbiera się w misce olejowej, umieszczonej w dolnej części silnika. W silniku olej przemieszczany jest za pomocą kanalików, a poza nim poprzez przewody układu smarowania. Specjalny przewód doprowadza też olej do turbosprężarki, jeśli silnik wykorzystuje turbodoładowanie.

Aby układ smarowania działał we właściwy sposób, musi być spełnione szereg warunków. W układzie musi znajdować się odpowiednia ilość oleju, o właściwej specyfikacji, określonej przez producenta samochodu. Olej nie może być stary, przegrzany (w autach z niesprawnym układem chłodniczym), zanieczyszczony i zmieszany z innymi płynami eksploatacyjnymi (w przypadku poważnych awarii dochodzi do zmieszania oleju silnikowego z płynem chłodniczym) albo z paliwem (w autach z silnikami wysokoprężnymi, wyposażonymi w filtry cząstek stałych, w niekorzystnych warunkach dochodzi do zmieszania oleju silnikowego z olejem napędowym). Filtr oleju musi być na tyle sprawny, aby mógł odbierać z oleju zanieczyszczenia. Układ musi być szczelny. Pompa musi mieć możliwość wytworzenia odpowiedniego ciśnienia oleju. Sprawne muszą być też czujniki, które kontrolują poziom, temperaturę i ciśnienie oleju.

Jaki jest skład oleju silnikowego? 

• do 80% - baza olejowa
• do 6% - regulatory lepkości (stabilności w niskiej i wysokiej temperaturze)
• do 14% - dodatki antykorozyjne, środki zapobiegające pienieniu się, dodatki zapobiegające powstawaniu osadów, dodatki mające na celu neutralizację produktów spalania paliwa

Jakie są rodzaje dostępnych na rynku olejów silnikowych?

Obecnie produkowane są trzy rodzaje olejów:

• mineralne (najstarsze)
• półsyntetyczne
• syntetyczne (najnowsze, stale udoskonalane)

W przypadku mineralnych olejów silnikowych, baza olejowa powstaje ze wzbogaconych destylatów ropy naftowej. Przy produkcji olejów półsyntetycznych standardową bazę z uszlachetnionych destylatów ropy naftowej wzbogaca się dodatkiem produktów syntezy chemicznej. Baza olejów syntetycznych w całości powstaje w wyniku syntezy chemicznej. Dzięki temu można ją modyfikować, aby uzyskać jak najlepsze wyniki.

Warto pamiętać, że stosowanie nowoczesnych olejów syntetycznych w kilkunastoletnich samochodach, albo olejów mineralnych w autach nowszych, zawsze będzie miało fatalne skutki dla silnika. Niestety, dalej znaleźć można szkodliwe porady, że w starszych samochodach warto zmienić olej syntetyczny lub półsyntetyczny na mineralny, a zastosowanie najnowszego oleju syntetycznego usprawni pracę starego silnika.

O czym warto pamiętać:

Zastosowanie nowoczesnych olejów syntetycznych spowodowało, że wielu producentów samochodów znacznie wydłużyło interwały pomiędzy poszczególnymi wymianami. Obecnie wielu z nich zaleca wymianę oleju co trzydzieści, a często nawet co sześćdziesiąt tysięcy km przebiegu. Nie zgadza się z tym większość mechaników. Za graniczną datę, po której powinno się wymienić olej wraz z filtrem oleju, uznaje się siedemnaście tysięcy km przebiegu.

Jak rozpoznać poszczególne rodzaje olejów silnikowych? Jak czytać etykiety? 

Na typowej etykiecie oleju silnikowego znajdują się następujące oznaczenia:

• marka producenta, marka własna oleju
• ilość oleju w opakowaniu (stosuje się przede wszystkim opakowania cztero i jedno litrowe)
• określenie rodzaju bazy olejowej – olej mineralny, półsyntetyczny albo syntetyczny
• określenie klasy lepkości oleju zgodnie z normą SAE, opracowaną przez Amerykańskie Stowarzyszenie Inżynierów Samochodowych. Oznaczenie zbudowane jest w następujący sposób - *W-** lub **W-** (np. 5W-30 lub 10W-40).

Pierwsza cyfra lub dwie cyfry przed W (Winter – Zima) oznaczają lepkość oleju w niskich temperaturach. Im niższa cyfra (10, 5, 0) tym silnik ma łatwiejszy rozruch w minusowej temperaturze.  Dwie cyfry, znajdujące się po myślniku, określają lepkość oleju w wysokich temperaturach. Im wyższa cyfra, tym większa odporność oleju na pracę w warunkach bardzo wysokich temperatur.

• oznaczenie oleju zgodnie z klasyfikacją API, opracowaną przez Amerykański Instytut Naftowy. Oznaczenia składają się z dwóch liter (obecnie dodatkowo cyfry), przy czym pierwsza określa zastosowanie oleju, a druga kolejne, coraz nowsze klasy).

S – do silników benzynowych (najstarsze SA, najnowsze SN)
C – do silników wysokoprężnych (najstarsze CA, najnowsze CF-4)

• oznaczenie oleju zgodnie z klasyfikacją ACEA, opracowaną przez Europejskie Stowarzyszenie Producentów Silników.

W tej klasyfikacji oleje oznaczone są następująco:

A – oleje tylko do silników benzynowych

B – oleje tylko do silników wysokoprężnych

A/B – oleje do silników benzynowych i wysokoprężnych

C – oleje niskopopiołowe do silników wysokoprężnych z filtrami cząstek stałych DPF i FAP

E – oleje stosowane w silnikach wysokoprężnych samochodów ciężarowych oraz autobusów

Po każdej literze, stosowana jest cyfra (np. A1, A2). Im wyższa, tym lepsza klasa oleju.

• Oznaczenia własne, wprowadzone przez producentów samochodów osobowych, którzy zlecają produkcję specjalnych olejów do swoich aut. Przykładowe oznaczenia, to

Volkswagen – 507 00

Mercedes Benz – MB 229.3

BMW Longlife - 04

Równoczesne stosowane oznaczeń API i ACEA na jednym oleju pozwala producentowi sprzedawać go równocześnie w Europie i USA.

W przypadku wyboru oleju, zalecanego przez producenta samochodu, wystarczy kierowanie się samym oznaczeniem własnym (np. VW 507 00) bez konieczności sprawdzania pozostałych parametrów.

Dlaczego trzeba uzupełniać poziom oleju?  

W każdym samochodzie co pewien czas (istnieją różne zalecenia, ale najlepiej robić to jak najczęściej) trzeba sprawdzać poziom oleju silnikowego. Służy do tego bagnet, umieszczony w silniku. W niektórych pojazdach producenci starają się go wyeliminować, a cała kontrola poziomu oleju ma się odbywać tylko i wyłącznie elektronicznie.

Dlaczego oleju silnikowego ubywa?

Za normalne uznaje się zużycie eksploatacyjne oleju na poziomie do 300 ml na 1000 km. W tym przypadku najczęściej olej trafia do komory spalania pomiędzy gładziami cylindrów a pierścieniami tłoków. Wiele współczesnych i starszych silników zużywa znacznie więcej, nawet litr oleju na 1000 km.

Powodem może być bardzo dynamiczna jazda, albo ciągła jazda na krótkich trasach.

Częstym powodem są też problemy z pierścieniami, uszczelniaczami zaworowymi, albo konstrukcja jednostki napędowej, charakteryzująca się tak zwanym luźnym spasowaniem elementów (charakterystyczne dla niektórych modeli Fiata). Są pewne nieudane konstrukcje silników, które „biorą olej”, poza tym sporo oleju zużywają jednostki napędowe po dużych przebiegach. Do zbyt dużej konsumpcji oleju może też przyczynić się uszkodzona turbosprężarka.

Oleju może też ubywać na skutek nieszczelności w układzie, powodowanych na przykład przez uszkodzoną uszczelkę miski olejowej, zużyte uszczelniacze wału korbowego albo wałków rozrządu, zużyte uszczelki pod głowicą, zużyte uszczelki czujników oleju i wiele innych.

Układ smarowania może właściwie pełnić swoją funkcję tylko wtedy, gdy znajduje się w nim odpowiednia ilość oleju silnikowego. Jeśli jest go zbyt mało, nie wszystkie elementy silnika (a także turbosprężarka) mogą być w odpowiedni sposób smarowane, co przyspiesza ich zużycie. Tolerowanie niewielkiego wycieku bez uzupełniania poziomu oleju może doprowadzić w ciągu kilku dni do takiego spadku poziomu oleju, że dojdzie do zatarcia silnika.

W sprawnym samochodzie o krytycznie małej ilości oleju w układzie powinna ostrzec kontrolka ostrzegawcza, wyświetlana na desce rozdzielczej samochodu. W nowszych o małej ilości oleju może ostrzegać komunikat ostrzegawczy na ekranie komputera pokładowego.  

Jak uzupełnić poziom oleju w silniku? Jak dobrać olej do dolewki? 

Olej uzupełniamy zawsze przy zimnym silniku. Przed wlaniem oleju do silnika, sprawdzamy jego poziom za pomocą bagnetu.  Aby uzupełnić poziom oleju, należy odkręcić korek, umieszczony w głowicy silnika. Opakowania oleju silnikowego mają odpowiednio wyprofilowaną końcówkę, ułatwiającą wlewanie oleju do wnętrza silnika. Olej wlewa się małymi porcjami, dbając o to, aby do wnętrza silnika nie dostały się żadne zanieczyszczenia. Dlatego po wlaniu odpowiedniej porcji, trzeba jak najszybciej zakręcić korek wlewu oleju.

Jeśli chcemy uzupełnić poziom oleju po zakończonej jeździe, musimy odczekać minimum piętnaście minut, aż silnik ostygnie. To nie tylko ochrona przed poparzeniem rąk. To także zabezpieczenie przed uszkodzeniem głowicy silnika.

Poziom oleju uzupełnia się partiami – jednorazowa porcja, wlana do silnika, nie może być większa, niż 500 ml. Po dolaniu czekamy chwilę i sprawdzamy poziom za pomocą bagnetu. Poziom oleju musi znajdować się pomiędzy oznaczeniami MIN a MAX, najlepiej pośrodku. Zbyt duża ilość oleju (powyżej poziomu MAX) też jest szkodliwa dla silnika.

Jaki olej należy stosować na dolewki? Taki sam, jaki był zastosowany w silniku podczas wymiany. Zawsze warto mieć w samochodzie litrowe opakowanie do uzupełniania poziomu oleju.

Czy w razie pilnej konieczności, można dolać do silnika olej silnikowy o innych parametrach?

Tak, gdyż dla silnika lepsze będzie zalanie go mieszaniną dwóch olejów, niż jazda z bardzo niskim poziomem oleju. Warto pamiętać, że po dolaniu innego oleju, mieszanina dwóch olejów w silniku będzie mieć parametry gorszego oleju. Pamiętajmy tylko o tym, aby zastosować olej o tej samej bazie, zatem jeśli w silniku zastosowany był olej syntetyczny, to dolewamy do niego olej syntetyczny, a jeśli mineralny, dolewka też musi być z oleju mineralnego.  Współczesne oleje są w większości przypadków mieszalne.

Jeśli jednak mamy możliwość wyboru, to starajmy się dobrać na dolewkę olej o jak najbardziej zbliżonych parametrach, kierując się oznaczeniem lepkości SAE oraz normami jakościowymi ACEA. Nazwa firmy czy marka własna oleju nie ma tutaj znaczenia.

Co jaki czas należy kontrolować poziom oleju silnikowego?

Standardowo co 50 godzin jazdy, ale warto to robić częściej, choć raz w tygodniu. W starszych jednostkach, w samochodach z dużymi przebiegami (powyżej 250 tys. km), w autach, które zaczynają dymić na niebiesko, w pojazdach jeżdżących ciągle na krótkich trasach, w autach zaliczanych do niechlubnego grona „biorących olej” (ze względu na wady konstrukcyjne), warto kontrolować jego poziom jak najczęściej.

Jaki olej zastosować do silnika benzynowego? 

Kluczowe znaczenie mają tu zalecenia producenta samochodu.

Producent może zalecać stosowanie oleju z oznaczeniem własnym, ale większość podaje też specyfikacje alternatywne. Niektórzy producenci polecają oleje określonych marek, inni ograniczają się tylko do podania specyfikacji.

Zastosowanie oleju o parametrach innych, niż zalecane, może być przyczyną utraty gwarancji.

Spójrzmy na kilka przykładowych zaleceń producentów samochodów:

• Alfa Romeo 159 1.8 kod silnika: 939 A4.000

Zalecany - FIAT 9.55535-H2

Alternatywny – SAE 5W-40

• BMW 3E90 – E93 kod silnika: N45B16

Zalecany – BMW Longlife-04

Alternatywny -  SAE 0W-40, SAE 5W-30. SAE 5W-40

• Ford Focus 1.4 kod silnika Duratec ASDA

Zalecany – Ford M2C 913-B

Alternatywny – SAE 5W-30

Jaki olej wybrać do silnika benzynowego z turbodoładowaniem? 

Większość producentów zaleca stosowanie olejów syntetycznych, które najlepiej sprawdzają się w tego typu konstrukcjach.

Szczególną uwagę należy zwrócić na zalecenia producentów samochodów, które są napędzane nowoczesnymi, małolitrażowymi, turbodoładowanymi silnikami budowanymi w zgodzie z zasadami downsizingu. Silniki te wymagają jak najlepszego oleju syntetycznego, gdyż często osiągają wyższą temperaturę roboczą, niż jednostki wolnossące.

Przykładowe zalecenia dla aut z turbodoładowanymi silnikami benzynowymi

• Renault Clio III 1.2 TCe 100 D4-F – olej ACEA A3/A5 SAE 0W-30
• Volkswagen Golf VI 1.4 TSI CAXA – olej VW 502.00 lub VW 504. 00 (long life)

Jaki olej wybrać do silnika wysokoprężnego (Diesla)?

W przypadku doboru oleju silnikowego do auta zasilanego olejem napędowym, również przede wszystkim kierujemy się zaleceniami producenta samochodu.

Jest to szczególnie ważne, gdyż niektóre silniki (na przykład jednostki Volkswagena, wykorzystujące pompowtryskiwacze) wymagają stosowania określonych rodzajów oleju.

Przykład:

• Volkswagen Passat IV 1.9 TDI PD kod silnika AVF – zalecany olej silnikowy do turbodoładowanych silników z pompowtryskiwaczami o oznaczeniu VW 505 01

Alternatywny – SAE 5W-30

Jaki olej zastosować do silnika wysokoprężnego z filtrem cząstek stałych DPF?

W tym przypadku producenci samochodów zalecają stosowanie olejów tzw. LOW SAPS, określanych jako niskopopiołowe. Zawierają one dodatki uszlachetniające, które pozbawione są wapnia, siarki, fosforu i cynku. Eliminuje się je, gdyż w procesach spalania resztek oleju, były one źródłem powstawania popiołów, przyczyniających się do przyspieszonego zapchania drogich filtrów cząstek stałych.

Spójrzmy na kilka zaleceń producentów, dotyczących doboru oleju silnikowego do aut z turbodoładowanymi silnikami wysokoprężnymi:

• Toyota Auris/Corolla – 2.0 D-4D kod 1SDFTV – olej o specyfikacji ACEA C2 5W-30
• Mercedes Benz A W196 160 CDi – kod 640.942 – olej MB 229.31 lub SAE 0W-30
• Ford Mondeo 2.0 TDCI DPF kod Ruratorq ASBA – olej Ford M2C 913-B lub SAE 5W-30

Stosowanie oleju silnikowego dobrej jakości, o parametrach zgodnych z zaleceniami producenta samochodu, dbanie o odpowiedni poziom oleju a także jego terminową wymianę, pozwoli utrzymać silnik w dobrej kondycji technicznej przez lata. Takie postępowanie pozwoli też uniknąć szeregu kosztownych awarii, nie tylko silnika, ale i bardzo drogiej turbosprężarki.

Warto pamiętać o terminowej wymianie oleju wraz z filtrem oleju – najlepiej co 15 tys. km przebiegu w przypadku standardowej eksploatacji i co 10 tys. km w przypadku eksploatacji pojazdu na krótkich trasach lub stosowania instalacji LPG.