Awaria rozrusznika – przyczyny i objawy

W artykule przeczytasz:

Gdy pojawiają się kłopoty z uruchomieniem silnika, pierwszym podejrzanym jest akumulator. I słusznie, jednak należy pamiętać, że nie zawsze wina leży po jego stronie. Problemy mogą wynikać także z niewłaściwej pracy rozrusznika. Ponieważ w czasie eksploatacji jest on wielokrotnie poddawany wysokim obciążeniom, nie ma co się dziwić, że w końcu może odmówić posłuszeństwa.

Problem z rozrusznikiem? Podstawowe informacje o rozruszniku

Aby rozpocząć samodzielną pracę, silnik spalinowy potrzebuje energii z zewnętrznego źródła. I właśnie tutaj do akcji wkracza rozrusznik – niewielkie urządzenie, które czerpie prąd ze wspomnianego wcześniej akumulatora. Co ciekawe, rozrusznik wielkością nie dorównuje silnikowi spalinowemu – jest przecież od niego znacznie mniejszy. Jak więc udaje mu się go uruchomić? Jak dokładnie działa rozrusznik? I co to znaczy, że samochód nie kręci?

Co to jest i jak działa rozrusznik?

Pomimo swoich niewielkich rozmiarów (w porównaniu do całego silnika), rozrusznik jest urządzeniem o złożonej budowie. Wewnątrz jego korpusu znajdują się m.in.: wirnik, stojan, urządzenie załączające, elektromagnesy (bieguny), komutator i bendiks (zespół sprzęgający).

Zasada działania rozrusznika – w uproszeniu – można opisać w następujący sposób: rozrusznik w samochodzie pobiera dużą dawkę energii elektrycznej z akumulatora i poprzez wykorzystanie mechanizmu sprzęgającego (tzw. bendiksa) nadaje odpowiednią prędkość obrotową wałowi korbowemu. Wtedy silnik spalinowy może zacząć samodzielnie pracować.

Dopóki silniki spalinowe nie ustąpią całkowicie miejsca napędom elektrycznym, dopóty rola rozrusznika w układzie zapłonowym będzie nie do zastąpienia. We współczesnych samochodach stosuje się rozruszniki elektryczne, napędzane silnikiem prądu stałego pobieranego z akumulatora. Podczas uruchamiania silnika, zadaniem rozrusznika jest nadanie takiej prędkości obrotowej wałowi korbowemu silnika, przy której silnik spalinowy będzie mógł zacząć samodzielnie pracować.

Warto pamiętać, że rozrusznik pobiera z akumulatora duże dawki energii elektrycznej (200-600 A) w krótkim okresie. Dlatego też do odpowiedniej pracy rozrusznika niezbędny jest sprawny akumulator. Jednocześnie niewłaściwa praca rozrusznika może przyczynić się do częściowego rozładowania, a nawet uszkodzenia akumulatora.

Po czym rozpoznać, że nastąpiła awaria rozrusznika?

Nawet jeśli wystąpi awaria rozrusznika, objawy nie muszą od razu być mocno alarmujące. Jako pierwsza może pojawić się niesprawna praca tego elementu, czyli na przykład głośny hałas towarzyszący odpalaniu samochodu. Kiedy po przekręceniu kluczyka usłyszysz klekotanie lub stukanie, najprawdopodobniej masz do czynienia z usterką mechaniczną. Nawet jeśli Twoje auto odpala i może kontynuować jazdę, nie bagatelizuj takiej sytuacji. Uszkodzony rozrusznik bowiem często prowadzi do problemów z innymi częściami samochodu, na przykład z akumulatorem.

Drugim objawem, jaki daje awaria rozrusznika, jest zupełny brak pracy tego elementu. Przekręcasz kluczyk i nic się nie dzieje? Prawdopodobnie masz do czynienia z usterką elektryczną. Zazwyczaj wynika ona z nadmiernego obciążenia i – na przykład – wystąpienia zwarcia w przewodach.

Jakie są skutki uszkodzenia rozrusznika?

Awaria rozrusznika nie musi od razu skutkować brakiem możliwości uruchomienia pojazdu. W przypadku usterek mechanicznych dalsza jazda często jest możliwa, choć specjaliści zdecydowanie zalecają szybkie podjęcie kroków naprawczych. Dlaczego?

Uszkodzony rozrusznik może powodować nadmierne obciążenie innych elementów samochodu. Najbardziej narażone są akumulator i alternator, co wynika bezpośrednio z tego, że niewłaściwie pracujący rozrusznik wymaga więcej energii do odpalenia samochodu. Z kolei w skrajnych przypadkach może nawet dojść do uszkodzenia koła zamachowego silnika.

Polecamy artykuł: Akumulator wydaje się sprawny i naładowany (gęstość elektrolitu prawidłowa) a rozrusznik nie kręci. Gdzie szukać przyczyn?

Wynika z tego wprost, że jazda z uszkodzonym rozrusznikiem jest po prostu nieekonomiczna. Każda próba odpalenia samochodu to przecież strata nie tylko cennego czasu, ale także paliwa. Jeśli przed ruszeniem w drogę musisz przekręcać kluczyk co najmniej parę razy i robisz to kilkukrotnie w ciągu dnia, koszty rosną.

Co robić, kiedy rozrusznik się zepsuł?

W niektórych przypadkach możesz nie tylko samodzielnie ustalić przyczynę problemów z rozrusznikiem, ale także skutecznie jej zaradzić. Jeśli jednak doszło do poważniejszego uszkodzenia i rozrusznik nie kręci, konieczne jest doprowadzenie samochodu do warsztatu. Poniżej poznasz, jak wygląda awaria rozrusznika. Co robić w takich sytuacjach? Poznaj przyczyny, a także dowiesz się, jak rozwiązać problem z rozrusznikiem.

Awaria rozrusznika – objawy, usterki i naprawa

Standardowe awarie układu rozruchowego dzielą się na dwie grupy – usterki elektryczne i mechaniczne. Nie wszystkie usterki da się odpowiednio wcześnie zdiagnozować i im zapobiec. Czasem czuć i słychać objawy awarii podczas uruchamiania silnika, a czasem awarie rozrusznika są niespodziewane.

Żeby jednak uniknąć poważniejszych problemów z samochodem, które mogą powodować spore koszty, dokładnie przysłuchuj się temu, w jaki sposób Twój samochód odpala. Zwłaszcza jeśli od ostatniej wizyty w warsztacie dzieli Cię już trochę czasu i nie chcesz psuć tej pozytywnej statystyki. Pomogą Ci w tym zawarte poniżej informacje, dzięki którym dowiesz się co robić, kiedy rozrusznik się zepsuł.

Jakie są objawy zepsutego rozrusznika? Awarie elektryczne i mechaniczne

Awarie rozrusznika – typowe przypadki:

• Rozrusznik nie kręci po przekręceniu kluczyka
• Rozrusznik nie reaguje, ale słychać metaliczny odgłos
• Rozrusznik działa, ale nie obraca wałem korbowym
• Rozrusznik kręci zbyt wolno
• Rozrusznik szarpie, hałasuje, terkocze
• Rozrusznik nie chce się wyłączyć

Rozrusznik nie kręci po przekręceniu kluczyka

Jeżeli rozrusznik nie reaguje po przekręceniu kluczyka, winny pewnie jest zupełnie rozładowany akumulator. Dalej może być to uszkodzony przewód rozrusznika, styki lub stacyjka, a może bezpieczniki.

Typową usterką jest brak jakiejkolwiek reakcji po przekręceniu kluczyka w stacyjce bądź naciśnięciu przycisku startera. W takim przypadku, zwłaszcza gdy po przekręceniu kluczyka załączają się i gasną kontrolki, powinieneś zacząć poszukiwania przyczyny braku reakcji w akumulatorze. Musisz sprawdzić, czy nie jest on przypadkiem nadmiernie rozładowany. Jeśli poziom jego naładowania jest odpowiedni, wówczas pod lupę powinieneś wziąć główny przewód od rozrusznika – sprawdź, czy nie jest on przerwany i czy jest w pełni zaizolowany.

Polecamy artykuł: Dlaczego samochód nie odpala?

Najwygodniejszym sposobem na sprawdzenie poziomu naładowania akumulatora jest podłączenie woltomierza do gniazdka zapalniczki samochodowej. Drugim rozwiązaniem jest podłączany do akumulatora miernik. Takie urządzenie kupisz za niewielką kwotę i warto, abyś zawsze miał je przy sobie, kiedy ruszasz w trasę.

Podczas sprawdzania akumulatora powinieneś jeszcze upewnić się, że alternator dostarcza do niego energię. Jak to zrobić? Odpal silnik i włącz światła (mogą być wewnętrzne), a następnie dodaj gazu. Jeśli żarówki rozbłysną jaśniejszym światłem, alternator jest sprawny.

Przy okazji warto przyjrzeć się wszystkim stykom i podłączeniom w układzie rozruchowym. Zdarza się bowiem, że uszkodzeniu ulega stacyjka lub jej przewód. Jeżeli jednak i te elementy są sprawne – prawdopodobnie masz do czynienia z uszkodzeniem uzwojeń elektromagnetycznego wyłącznika (wadliwą współpracą z jego rdzeniem). Naprawę takich elementów warto powierzyć specjalistom. Także dlatego, że dzięki odpowiedniej aparaturze dokonają pomiarów i sprawdzą, czy ewentualna usterka nie doprowadziła do uszkodzeń innych elementów. Takie wczesne rozpoznanie pomoże uniknąć dalszych problemów.

Rozrusznik nie reaguje, ale słychać metaliczny odgłos

Jeżeli rozrusznik nie reaguje, ale coś metalicznie klika, może to być to objaw rozładowanego akumulatora, a także usterki elektromagnesu lub styków włącznika.

Równie częstym przykładem jest sytuacja, gdy rozrusznik się nie kręci, ale słychać pojedynczy, metaliczny dźwięk bądź serię takich odgłosów. Tu teoretycznie winowajcą może być też częściowo rozładowany akumulator, jednak bardziej prawdopodobny jest niewłaściwie działający elektromagnes. Może on wciągać rdzeń, wypychając jednocześnie zespół sprzęgający z zębnikiem za pomocą widełek. Zębnik uderza o wieniec koła zamachowego, wydając charakterystyczny stuk. W tym przypadku źródłem usterki mogą być uszkodzone styki włącznika elektromagnetycznego, które nie zamykają obwodu elektrycznego. Aby potwierdzić tę usterkę, można wykonać krótkie doświadczenie. Należy spowodować zwarcie, łącząc ze sobą np. dwie śruby.

Jeżeli to nie spowoduje uruchomienia rozrusznika, to główną przyczyną jest zazwyczaj brak styku szczotek z komutatorem czy też zużyte szczotki. Jeśli okaże się, że szczotki i komutator są sprawne, wówczas usterka może dotyczyć uzwojenia wirnika lub stojana.

Poszerz swoją wiedzę: Zapalona kontrolka silnika / Check Engine – najczęstsze przyczyny

O ile przyczyną nie jest częściowo rozładowany akumulator, naprawę takiej usterki warto powierzyć ekspertowi. Podczas reperacji przyda się bowiem nie tylko profesjonalna aparatura, ale także zaawansowana wiedza z zakresu mechaniki. Pocieszające może być jednak to, że zazwyczaj do rozwiązania problemów wystarczy wymiana wadliwej części.

Rozrusznik działa, ale nie obraca wałem korbowym

Słychać pracujący rozrusznik, ale nie kręci on wałem korbowym? Pewnie to usterka zębnika na połączeniu z kołem zamachowym lub uszkodzenie widełek układu sprzęgającego. Kolejnym źródłem problemów mogą być wyłamane zęby bendiksu.

Zdarzają się również takie sytuacje, gdy słychać pracujący rozrusznik, ale nie jest on w stanie obrócić wałem korbowym, a tym samym nie dochodzi do uruchomienia silnika. Najczęstszym winowajcą przy tego typu sytuacjach jest uszkodzony mechanizm sprzęgający (zębnik nie zazębia się z kołem zamachowym), który łączy koło zamachowe z wirnikiem lub przekładnią. Może być to także spowodowane uszkodzonymi widełkami, których rola sprowadza się do połączenia układu sprzęgającego z wieńcem koła zamachowego. Rzadziej przyczyną będą wyłamane zęby bądź usterka jednokierunkowego sprzęgła uruchamiającego koło zębate (bendiksu).

I w tym przypadku naprawą powinni zająć się profesjonaliści. Awaria – w kontekście pracy całego silnika – nie jest poważna, ale jej skutecznie usunięcie wymaga fachowej wiedzy. To dlatego, że występuje w większym układzie, a poprawne działanie rozrusznika zależy od poprawnej współpracy między poszczególnymi elementami. 

Rozrusznik kręci zbyt wolno

Zbyt mała prędkość rozrusznika może być spowodowana korozją połączeń, np. klem. Albo problemem w obwodzie wirnika lub zużyciem tulej – jeżeli rozrusznik pracuje głośno. W zimie problemem może być gęsty olej w silniku.

Tu również wina może leżeć po stronie akumulatora, przewodów bądź ich połączeń. Jakakolwiek wada we wcześniej wymienionych elementach powoduje problem w przepływie prądu do rozrusznika, czego efektem jest zmniejszenie prędkości obrotowej. Warto nie tylko sprawdzić przewody, ale również przy okazji przeczyścić klemy, gdyż to z ich powodu prąd może "uciekać".

W przypadku, gdy wszystkie te elementy są sprawne, przyczyną mogą być przerwy w równoległym obwodzie elektrycznym wirnika bądź stojana. Zdarzają się również sytuacje, gdy nadmiernemu zużyciu ulegają tuleje na wirniku, czego przyczyną jest ocieranie się go o elementy stojana, co jednocześnie skutkuje bardzo głośną pracą rozrusznika. Kolejnym źródłem takiego stanu rzeczy mogą być również zużyte szczotki lub uszkodzony wirnik, a także awaria silnika rozrusznika.

Zimową porą, przy niskich temperaturach, mogą wystąpić problemy z brakiem dostatecznej ilości prądu. Jednak większym zagrożeniem może się okazać stosowanie olejów silnikowych o nadmiernej lepkości, np. 10W zamiast 5W, co znacząco zwiększa wewnętrzne opory w samym silniku. Pomoże wówczas wymiana oleju.

Rozrusznik szarpie, hałasuje, terkocze

Turkotanie rozrusznika może oznaczać zużycie zębów sprzęgających, a nieregularne szarpanie może być efektem awarii zespołu sprzęgającego.

Może się zdarzyć również taka sytuacja, gdy rozrusznik po uruchomieniu łączy się z wieńcem koła zamachowego – lecz nim nie obraca (słyszalne charakterystyczne turkotanie). Wtedy mamy do czynienia z uszkodzonymi lub nadmiernie zużytymi zębami w zespole sprzęgającym, lub zużytymi zębami na samym wieńcu koła zamachowego. W przypadku, gdy rozrusznik obraca kołem zamachowym w sposób nieregularny (charakterystyczne szarpanie), awarii uległ najprawdopodobniej zespół sprzęgający.

Rozrusznik nie chce się wyłączyć

Występują również przypadki, kiedy po uruchomieniu silnika i przekręceniu kluczyka w stacyjce z pozycji III na II – rozrusznik dalej pracuje. Nie musi to być koniecznie wina stacyjki. Powodem tego może być zakleszczający się zębnik zespołu sprzęgającego na zębatym wieńcu koła zamachowego. Bywają sytuacje, kiedy tuleja w zespole sprzęgającym ulega zniszczeniu i blokuje cofanie się całego zespołu. Częstym przypadkiem są również nadpalone styki w elektromagnesie, które po próbie odłączenia rozrusznika pozostają zwarte, uniemożliwiając zakończenie jego pracy. Jeżeli zaobserwujesz pierwsze tego typu symptomy problemów z rozruchem pojazdu – powinieneś jak najszybciej naprawić rozrusznik.

Awaria rozrusznika okiem eksperta

Każdy problem z rozrusznikiem należy traktować poważnie. Początkowe objawy uszkodzeń mechanicznych – jak np. stukotanie czy charczenie – mogą nie wydawać się zbyt doskwierające. Jeśli jednak wystąpi poważna awaria rozrusznika, objawy mogą okazać się dla Ciebie znacznie bardziej dotkliwe, włącznie z brakiem możliwości uruchomienia pojazdu. Gdy taka sytuacja spotka Cię na przykład podczas wakacyjnego wyjazdu, nie unikniesz wizyty w warsztacie i problemów logistycznych. Dlatego tak ważne jest zwracanie uwagi na wszystkie niepokojące sygnały, takie jak np.: stukotanie, szarpanie, zbyt wolne kręcenie się rozrusznika, metaliczne odgłosy czy nawet niewyłączanie się rozrusznika.

Nasz ekspert podkreśla, że: Nawet drobne problemy z rozrusznikiem mogą pociągnąć za sobą znacznie poważniejsze uszkodzenia. W sytuacji, kiedy awaria dotknęła jakiegoś podzespołu, na przykład szczotek, naprawa może ograniczyć się wyłącznie do wymiany jednej konkretnej części. Trzeba jednak pamiętać, że w rozruszniku współpracuje ze sobą wiele mniejszych elementów. Jeżeli któryś z nich zawodzi, wkrótce może dojść do uszkodzenia innych. Wtedy konieczna – i opłacalna – może okazać się wymiana całego rozrusznika. To oczywiście generuje wyższe koszty. Cena całego rozrusznika może wynosić nawet ponad 500 zł. Tymczasem pojedyncze podzespoły – jak np. bendiks – można dostać już za około 100 zł.

Awaria rozrusznika – co robić?

Rozrusznik jest ważnym elementem silnika. Jeśli zauważyłeś, że samochód nie kręci, albo odnotowałeś inne wymienione wyżej sygnały, przede wszystkim postaraj się ustalić, co jest źródłem problemu. W przypadku niewystarczająco naładowanego akumulatora z naprawą uporasz się samodzielnie. Wystarczy, że po prostu uzupełnisz poziom energii. Możesz skorzystać z prostownika lub z kabli rozruchowych. W drugim przypadku pamiętaj o tym, aby po odpaleniu silnika przejechać co najmniej kilkadziesiąt kilometrów. Wtedy zyskasz pewność, że alternator dostarczy dostatecznie dużo energii, aby problemy nie wystąpiły podczas kolejnego uruchomienia pojazdu.

W przypadku bardziej wymagających usterek, czy to mechanicznych, czy elektrycznych, lepiej zdaj się na pomoc profesjonalisty. Wymiana małych elementów wymaga nie tylko wiedzy, ale i doświadczenia oraz często specjalistycznych narzędzi. Samodzielnie możesz wykonać za to inspekcję przewodów i upewnić się, czy gdzieś nie doszło do uszkodzenia mechanicznego.

Jeśli rozrusznik nie kręci, a Twoje auto nie startuje, niezbędne może okazać się wezwanie lawety. W takich sytuacjach możesz też natknąć się na porady, które sugerują, aby samochód odpalić na pych lub ciąg. To rozwiązanie miało sens jeszcze kilkanaście lat temu, kiedy auta nie były naszpikowane elektroniką. W nowoczesnych modelach zaawansowane systemy czuwają nad wszystkimi funkcjami, a z rozrusznikiem połączonych jest wiele układów. Odpalanie na pych może niestety doprowadzić do ich uszkodzenia.

Jak sprawdzić rozrusznik? Diagnostyka rozrusznika

Badanie rozrusznika zaczyna się w aucie, od oględzin i pomiarów elektrycznych. Po wymontowaniu rozrusznika można sprawdzić jego poszczególne elementy, skontrolować szczotki oraz zweryfikować izolacje czy rezystancje uzwojenia.

Badanie stanu technicznego rozrusznika i całego układu rozruchowego może być prowadzone bezpośrednio w aucie, podczas prób uruchomienia silnika, a także po jego wymontowaniu. Pierwszą metodę stosuje się zwykle jako czynność wstępną i służy ona do oceny charakteru ewentualnej awarii. Zwykle sprawdza się kolejne elementy układu, aż do zlokalizowania źródła usterki. Badania obejmują oględziny zewnętrzne, sprawdzenie poprawności działania rozrusznika i ciągłości obwodu rozruchowego, pomiar napięcia zasilającego rozrusznik i spadków napięcia. Druga metoda, prowadzona już na stanowisku laboratoryjnym, polega na dokładnym sprawdzeniu poszczególnych elementów rozrusznika.

Sprawdź także: System „start - stop” – czy eko-system jest zdrowy dla silnika?

Kolejne metody diagnostyki zależą już od występujących objawów nieprawidłowej pracy rozrusznika. Niezbędna może okazać się kontrola stanu szczotek, komutatora rozrusznika oraz możliwość wystąpienia zwarcia uzwojeń, a także jakość izolacji wszelkich przewodów podłączonych do rozrusznika oraz akumulatora.

W przypadku szczegółowej diagnostyki, po wymontowaniu rozrusznika, konieczny może okazać się pomiar rezystencji uzwojeń wyłącznika, badanie stanu sprężyny powrotnej rdzenia elektromagnesu, a także możliwości swobodnego przemieszczania się rdzenia wewnątrz karkasu z cewkami.

Nawet najdrobniejsza usterka układu rozruchowego nie powinna zostać zlekceważona, gdyż jej konsekwencją może być brak możliwości uruchomienia samochodu. Miej też na uwadze, że drobne problemy z rozrusznikiem w okresie wiosenno-letnim mogą się nasilić wraz z nastaniem większych mrozów.

Awaria rozrusznika – co robić, żeby jej uniknąć?

Nie istnieje w 100% skuteczna metoda na to, aby uchronić się przed awarią rozrusznika. Jak każdy element eksploatacyjny i ten ma określoną wytrzymałość. Można jednak wyróżnić dobre praktyki, dzięki którym uda Ci się maksymalnie wydłużyć jego żywotność. Należą do nich:

• regularna konserwacja rozrusznika – zaleca się, aby przynajmniej raz w roku, podczas wizyty w warsztacie – kontrolować stan i w razie potrzeby skorzystać z usługi regeneracji rozrusznika,
• dbanie o to, by akumulator zawsze był odpowiednio naładowany. To szczególnie ważne w zimowych miesiącach, kiedy rozruch wychłodzonego silnika wymaga więcej energii.

Awaria rozrusznika – podsumowanie

Rozrusznik to jeden z wielu elementów samochodu, który podczas długotrwałej i intensywnej eksploatacji jest narażony na uszkodzenia. W przypadku tego podzespołu mowa głównie o usterkach mechanicznych i elektrycznych, które mogą dawać różne objawy. Wśród tych mniej poważnych wymienia się szarpanie, klekotanie czy metaliczny hałas. Pod żadnym względem ich nie lekceważ, gdyż może się okazać konieczna wymiana rozrusznika. Odpowiednio szybkie wykrycie i właściwa naprawa mniejszych usterek uchroni Cię przed najgorszą konsekwencją awarii rozrusznika – brakiem możliwości odpalenia samochodu po postoju w trasie. 

Znajdź warsztaty wykonujące usługę wymianę rozrusznika w swojej okolicy: