Co to jest sprzęgło, palenie sprzęgła, jak dbać o sprzęgło – kompendium

Spis treści:

Sprzęgło samochodowe jest bowiem jednym tych podzespołów, którego żywotność w znacznym stopniu zależy od techniki jazdy. Choć powinno wytrzymywać przynajmniej 100 tys. km, a w niektórych pojazdach działa bezproblemowo nawet kilka razy dłużej, nieprawidłowa obsługa sprzęgła może doprowadzić do usterki nawet po kilku tysiącach kilometrów. Jak dbać o sprzęgło, by służyło przez długi czas? Wyjaśniamy, jak używać sprzęgła i na czym polega palenie sprzęgła.

Sprzęgło – co to jest i jak działa?

O ile sposób obsługi sprzęgła zna każdy kierowca i każdy wie, co to jest sprzęgło, to zasada jego działania dla wielu pozostaje tajemnicą. Warto jednak wiedzieć, jak działa sprzęgło, aby zrozumieć, które błędy w technice jazdy szkodzą mu najbardziej. Sprzęgło samochodowe to element, który łączy silnik ze skrzynią biegów i przenosi moment obrotowy wału korbowego na wał napędowy lub półosie kół.

W momencie wciśnięcia pedału sprzęgła tarcza oddala się od koła zamachowego silnika, a napęd zostaje rozłączany. To niezbędne, aby było możliwe płynne ruszenie z miejsca. Rozłączenie silnika i układu napędowego pozwala także na pracę silnika na postoju (bez wrzucania biegu neutralnego) oraz na bezproblemową zmianę biegów. 

Oczywiście da się zmienić bieg bez wciśnięcia sprzęgła, ale wymaga to zsynchronizowania prędkości obrotowej silnika w taki sposób, by bieg wszedł gładko, bez zgrzytów. Taki sposób zmiany biegów nie jest więc praktykowany i szkodzi skrzyni biegów, w szczególności jej synchronizatorom. 

Choć większość osób wie, jak używać sprzęgła, wielu kierowców ma złe nawyki, które przyspieszają zużycie podzespołu. Nie należy on do najtańszych, a wymiana sprzęgła może okazać się skomplikowana. Z tego powodu warto doskonalić technikę jazdy i unikać szkodliwych czynności. W ten sposób zapobiegniesz spaleniu sprzęgła, czyli usterce, do której może dojść nawet podczas jednej przejażdżki. Szczególnie narażone na uszkodzenie sprzęgła są auta o dużej mocy, a przede wszystkim te z dużym momentem obrotowym.

Spalone sprzęgło – jakie są objawy i przyczyny palenia sprzęgła?

Zapach palonego sprzęgła w pierwszej chwili może przypominać swąd okładzin hamulcowych, jednak pojawia się nie w momencie hamowania, a przyspieszania. Może mu towarzyszyć obłok białego dymu wydobywający się spod maski, najczęściej w okolicy przednich nadkoli. To oczywiście skrajny wariant palenia sprzęgła, ale zdarza się ono również podczas spokojniejszej jazdy, np. w miejskim ruchu ulicznym.

Aby zrozumieć, czym jest spalenie sprzęgła, należy wyjaśnić, jak właściwie ono pracuje. Podczas puszczania sprzęgła nie klinuje się on od razu i nie łączy silnika ze skrzynią na sztywno. Zanim auto ruszy, przez krótką chwilę okładziny cierne sprzęgła ślizgają się po kole zamachowym i pozwalają na płynne wprawienie kół w ruch. Jeśli jednak moment tego uślizgu trwa zbyt długo, może dojść do wzrostu temperatury i stopienia lub spalenia sprzęgła. 

W pierwszym wariancie dochodzi jedynie do drobnego uszkodzenia, skracającego żywotność tarczy. Jeśli jednak sprzęgło zostanie spalone, na jego powierzchni tworzy się twardy i śliski spiek. Uniemożliwi to połączenie skrzyni z silnikiem. Efektem jest uślizg tarczy sprzęgłowej na kole zamachowym. Po spaleniu sprzęgła mogą pojawić się także problemy z wrzuceniem biegów (zwłaszcza pierwszego i wstecznego), a także szarpnięcia.

Jakie są natomiast przyczyny spalania sprzęgła? Oto najczęstsze błędy, które prowadzą do uszkodzenia tarczy.

Zbyt agresywna jazda

Najczęstszym powodem spalenia sprzęgła jest zbyt dynamiczne ruszanie z miejsca. Mocne wciśnięcie pedału gazu przed całkowitym odpuszczeniem sprzęgła sprawia, że tarcza ślizga się po rozpędzonym kole zamachowym i rozgrzewa do wysokiej temperatury. Zapach palonego sprzęgła można wyczuć już po pierwszej próbie szybkiego startu. 

Nie pomaga również szybsze odpuszczenie sprzęgła. Grozi to uszkodzeniem powierzchni tarczy. Chcesz przyspieszyć dynamicznie? Pamiętaj o tym, by wcisnąć gaz do końca dopiero po zdjęciu nogi ze sprzęgła, gdy tarcza zostanie dociśnięcia przez sprężynę dociskową do koła zamachowego. 

Jazda na półsprzęgle

Bardzo szkodliwym nawykiem jest jazda na półsprzęgle. Oczywiście trudno jej uniknąć, bo podczas parkowania wjeżdżania na przeszkodę pozwala utrzymywać niską prędkość toczenia, ale nie wolno jej nadużywać. Podczas jazdy na półsprzęgle okładzina zużywa się szybciej niż po całkowitym dociśnięciu tarczy. Nawyk ten najczęściej dotyczy osób jeżdżących po mieście i wykorzystuje się go do powolnego toczenia się w korkach. 

Niektórzy mimowolnie utrzymują cały czas lekko wciśnięte sprzęgło, regulując w ten sposób prędkość przemieszczania się w ciągu aut. Lepszym rozwiązaniem jest natomiast całkowite odpuszczenie sprzęgła i toczenie się na drugim lub nawet pierwszym biegu, bez dodawania gazu. Wbrew pozorom można w ten sposób utrzymać zadowalającą prędkość, która sprawdzi się w korku. Staraj się również utrzymywać odstęp od poprzedzającego samochodu, by uniknąć niepotrzebnych startów i zatrzymań.

Trzymanie stopy na pedale sprzęgła

Podobną przyczynę powolnego spalania sprzęgła stanowi trzymanie stopy na pedale sprzęgła w trakcie jazdy. Może się wydawać, że nacisk stopy jest niewielki, ale nawet delikatne wciśnięcie sprzęgła pogarsza siłę jego docisku. Inna sprawa, że podczas przejazdu przez nierówności lub zakręty stopa i tak oddziałuje na pedał sprzęgła nieco mocniej, zwiększając uślizg tarczy. 

Aby tego uniknąć, wypracuj nawyk odkładania lewej stopy na podnóżek. Nie musisz całkowicie przekładać nogi – wystarczy obrócić stopę na pięcie i oprzeć z lewej strony pedału. W ten sposób nie tylko oszczędzisz sprzęgło, ale przy okazji zapewnisz sobie lepsze czucie samochodu. Wbrew pozorom wiele informacji można wyczuć właśnie przez drgania przenoszone na stopę. 

Gwałtowna zmiana biegów

Niepełne wciśnięcie sprzęgła, dodanie gazu przed całkowitym zasprzęgleniem, głośny ryk silnika po wciśnięciu sprzęgła – gwałtowna zmiana biegów to kolejna przyczyna przyspieszonego zużycia sprzęgła. Stosowane we współczesnych skrzyniach synchronizatory sprawiły, że nawet niechlujna zmiana przełożeń nie powoduje niepokojących zgrzytów. Nie oznacza to jednak, że jest to zdrowe dla samochodu. Z jednej strony ułatwiło to zmianę biegów, z drugiej jednak pozwoliło na stosowanie gorszej techniki jazdy. 

Zobacz również: Zasady jazdy samochodem po mieście – TOP 5 praktyk

Aby nie doprowadzić do spalenia sprzęgła podczas zmiany biegów, pamiętaj o tym, by najpierw odpuścić pedał gazu, a dopiero później wcisnąć sprzęgło – i to do samego końca. Po zmianie biegów natomiast najpierw odpuść sprzęgło, a dopiero później dodaj dynamicznie gazu. Szybka zmiana biegów jest oczywiście możliwa, ale warto to robić bez uszczerbku dla podzespołów.

Duże obciążenie samochodu

Sporym obciążeniem dla sprzęgła samochodowego jest wysoka masa pojazdu oraz ciągnięcie ciężkiej przyczepy. Z tego względu problemy ze sprzęgłem spotykają dość często kierowców podróżujących z przyczepą kempingową, zwłaszcza w górzystych rejonach. 

O ile monotonna jazda autostradowa nie wpływa drastycznie na zużycie sprzęgła, to pokonanie stromych górskich serpentyn jest sporym sprawdzianem dla sprzęgła. Przed wyjazdem z przyczepą upewnij się, ile wynosi maksymalna dopuszczalna masa przyczepy obsługiwana przez Twój samochód. Informację o dopuszczalnym limicie znajdziesz w dowodzie rejestracyjnym pojazdu.

Zużycie innych podzespołów sprzęgła

Warto też pamiętać, że przegrzanie okładziny ciernej może wynikać z uszkodzenia pozostałych elementów sprzęgła, np. sprężyny centralnej, łożyska oporowego lub wysprzęglika. Zbyt słaby docisk tarczy do koła zamachowego sprawi, że przeniesienie wysokiego momentu obrotowego silnika Diesla będzie utrudnione i mogą pojawić się minimalne uślizgi. 

Nie zawsze da się je wyczuć podczas jazdy. Podobnym zagrożeniem jest uszkodzenie wysprzęglika hydraulicznego, który oddziałuje na docisk sprzęgła i odpowiada za odciąganie tarczy sprzęgła. Gdy okładzina będzie stykać się z obracającym kołem zamachowym mimo wciśnięcia sprzęgła do końca, z czasem zostanie uszkodzona.

Ślizgające się sprzęgło w samochodzie – co to oznacza?

Efektem spalenia sprzęgła w aucie są nie tylko hałasy, drgania lub szarpnięcia, ale również jego się ślizgnie. Uślizgi tarczy wynikają oczywiście z niewystarczającego tarcia okładzin ciernych, które ślizgają się po kole zamachowym i nie są w stanie przenieść momentu obrotowego na układ napędowy. 

W początkowym etapie uślizgi pojawiają się jedynie podczas mocniejszego wciśnięcia pedału gazu, np. w trakcie dynamicznego ruszania lub wyprzedzania. Przypominają nieco chwilowy brak mocy lub nierównomierne rozwijanie momentu obrotowego. Powyższe objawy dotyczą sprzęgła ciernego, stosowanego w skrzyniach manualnych. Sprzęgło hydrokinetyczne, montowane w samochodach z automatem, działa na innej zasadzie.

Problem ślizgającego się sprzęgła nasila się jednak dość szybko i z czasem może uniemożliwić bezpieczną jazdę samochodem. Każdorazowe dodanie gazu wiąże się bowiem ze zwłoką w przeniesieniu mocy na koła. Po wciśnięciu pedału gazu wzrastają wówczas obroty, a samochód przyspiesza dopiero w momencie, gdy tarczy uda się złapać przyczepność. 

Możliwe jest wówczas jedynie delikatne operowanie gazem, by nie zerwać osłabionego połączenia skrzyni z silnikiem. Taka jazda może okazać się oczywiście bardzo ryzykowna. Ślizgające się sprzęgło utrudnia włączanie się do ruchu czy wyprzedzanie, czyli najniebezpieczniejsze manewry. 

Jak sprawdzić sprzęgło w samochodzie?

Obawiasz się, że sprzęgło w Twoim samochodzie jest już zużyte? Możesz w prosty sposób skontrolować jego działanie. Wpierwszej kolejności sprawdź, jak zachowuje się auto na biegu jałowym. Drgania, zgrzyty i głośna praca łożyska wyciskowego mogą świadczyć o wyeksploatowaniu elementu. 

Zobacz również: Podwójne sprzęgło Valeo do KIA/Hyundai nareszcie na rynku!

Dodatkowo sprawdź, czy pierwszy i wsteczny bieg wchodzą gładko. Jeśli czasem nie chcą wskoczyć na miejsce i musisz ponownie wcisnąć sprzęgło, być może oznacza to usterkę wysprzęglika. Szarpanie podczas ruszania wskazuje natomiast na uszkodzenie tarczy, tłumików drgań sprzęgła lub też na awarię koła dwumasowego.

Jak sprawdzić sprzęgło podczas jazdy? Skutecznym sposobem na kontrolę uślizgów sprzęgła jest próba dynamicznego przyspieszenia podczas jazdy. Rozpędź się do ok. 40 km/h i wrzuć 4. lub 5. bieg. Wciśnij mocno pedał gazu i sprawdź, jak zachowuje się samochód. Jeśli obroty silnika gwałtownie wzrosły, a nie towarzyszy temu równie ochocze przyspieszenie samochodu, czeka Cię, najprawdopodobniej wymiana sprzęgła. W sprawnym aucie obroty powinny wzrastać stopniowo, w miarę rozpędzania się samochodu.

Znajdź warsztaty wykonujące usługę wymiany sprzęgła w swojej okolicy:

Jak dbać o sprzęgło?

Wiemy już, co to jest sprzęgło i jak się psuje, ale warto też podsumować, jak zadbać o jego kondycję. Najważniejsze, aby łagodnie operować sprzęgłem, zwłaszcza podczas ruszania. Staraj się też unikać trzymania nogi na pedale sprzęgła i oprzyj je na podnóżku – nawet podczas rozpędzania samochodu i jazdy po mieście. Unikaj jazdy na półsprzęgle i wykorzystuj możliwość toczenia się bez wciskania pedału gazu. 

Gdy oczekujesz na zielone światło, wrzuć bieg jałowy i nie trzymaj cały czas wciśniętego sprzęgła. Nawet minimalny styk okładziny ciernej może doprowadzić do przegrzania, a dodatkowo psuje się łożysko oporowe i wysprzęglik centralny. Pamiętaj też o wciskaniu sprzęgła do końca podczas zmiany biegów. 

Te proste zasady pozwolą Ci uniknąć najpowszechniejszych problemów ze sprzęgłem i oszczędzą Ci sporych wydatków. Należy podkreślić, że każdorazowa naprawa sprzęgła wymaga demontażu skrzyni biegów i jest stosunkowo skomplikowana. Zaleca się więc, by wymieniać od razu komplet sprzęgła, czyli nie tylko tarczę, ale i docisk oraz łożysko.