Zalety i wady oraz konsekwencje chiptuningu
Co to jest chiptuning?
Jak działa chiptuning?
Jak podnosi się moc?
Jakie są zalety chiptuningu?
Jakie są wady chiptuningu?
Chiptuning jest tak stary, jak elektroniczne sterowanie silnikiem. Dziś nie wiadomo już, kto jako pierwszy wpadł na pomysł, że skoro człowiek napisał program sterujący dostarczaniem powietrza i paliwa, to inny człowiek może ten program poprawić. Rzeczywistość jest jednak taka, że z chiptuningu korzystają zarówno producenci, jak i firmy niezależne, a użytkownicy mają dziś wybór jak nigdy dotąd. Sprawdzamy, jakie są zalety i wady chiptuningu i czy skorzystanie z niego niesie ze sobą jakieś konsekwencje.
Co to jest chiptuning?
Komputer silnika pracuje według zapisanego w nim programu. Ten program, zwany mapą silnika, to nic innego jak szereg tabel, które opisują, ile paliwa, ile powietrza i jaki kąt wyprzedzenia zapłonu potrzebny jest dla osiągnięcia danych obrotów silnika. Tabele te mają szereg dodatkowych parametrów, które wpływają na finalne wartości: głębokość wciśnięcia pedału gazu, temperaturę powietrza pobieranego przez silnik, dopuszczalną liczbę „stuków” (czyli takich cykli spalania, w których mieszanka została nieprawidłowo spalona, bardzo niebezpiecznych dla silnika) i jeszcze wiele innych, jak wznios i czas otwarcia zaworów czy ciśnienie doładowania. W skrócie: mapa opisuje, jak silnik generuje moc i determinuje, ile tej mocy będzie. A chiptuning to modyfikowanie map silnika tak, aby mocy było więcej.
Jak działa chiptuning?
Modyfikując program zapisany w komputerze sterującym silnika, tuner (osoba przeprowadzająca modyfikacje) ma do dyspozycji szereg parametrów, które może zmieniać. Rzadko, a właściwie nigdy – poza zastosowaniami czysto sportowymi, w których programuje się czysty, wyczynowy sterownik silnika – nie pisze się map od zera. Dobry program to modyfikacja programu fabrycznego, która pozostaje w granicach wytrzymałości mechanicznej silnika, a równocześnie zachowuje te docelowe parametry, które odpowiadają za temperaturę spalin, czyli pośrednio za ich emisje. Podstawowym parametrem jest ciśnienie doładowania.
Ciśnienie doładowania
Ciśnienie doładowania jest szalenie ważne w przypadku chiptuningu, ponieważ program może operować tylko tymi parametrami, na które ma wpływ. W silniku wolnossącym możliwości dostarczenia dodatkowego powietrza do spalania są stosunkowo niewielkie. Dlatego chiptuning silnika wolnossącego nie daje tak spektakularnych efektów jak w przypadku silnika doładowanego. Owszem, jeśli towarzyszy modyfikacjom układu dolotowego czy wydechowego, będzie dawać zauważalne przyrosty mocy, a jeśli zmodyfikuje się sposób, w jaki działają układy zmiennych faz rozrządu, auto będzie wyraźnie żwawsze. Jednak nie należy spodziewać się cudów po programie do wolnossącego silnika. Chiptuning to domena silników z turbodoładowaniem. A większość silników bezboleśnie znosi podniesienie ciśnienia doładowania o kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt procent.
Dlaczego? W dobie unifikacji produkcji, wiele wersji silnikowych korzysta z tych samych bazowych komponentów – bloku, korbowodów, wałów, turbosprężarek, a nierzadko nawet wtryskiwaczy. Jest wiele „podatnych na program” słabych silników, które są po prostu sztucznie stłumionymi fabrycznym oprogramowaniem mocniejszymi jednostkami. Celowało w tym niegdyś BMW ze swoimi dwulitrowymi dieslami, które czasem miewały rozrzut między 120 a 200 KM. Wymiana programu i powolne „toczydło” stawało się dynamicznym pojazdem. Ale to nie znaczy, że jest to reguła, wspomniane BMW żonglowało oznaczeniami i typami silników montowanych do swoich aut. Bez dogłębnego sprawdzenia jaka jednostka jest zamontowana w aucie nie można optymistycznie zakładać, że “wystarczy program”. W niektórych przypadkach tak, a w niektórych różnice parametrów wtryskiwaczy czy turbosprężarek skutecznie uniemożliwiają osiągnięcie dużych przyrostów mocy. W dodatku producenci starają się utrudniać tunerom życie, szyfrując dane w swoich komputerach. Ale co do zasady: współczesny silnik poradzi sobie z podniesieniem mocy.
Jak podnosi się moc?
Zaczynamy od delikatnego podniesienia maksymalnego ciśnienia doładowania. Uzyskane w ten sposób dodatkowe powietrze pozwala spalić dodatkowe paliwo, więc modyfikujemy mapę dostarczania tego paliwa. Jeśli pracujemy z dieslem, zmieniamy kąt wtrysku – czyli moment, w którym do cylindra podawane jest paliwo. Ułamek sekundy spowoduje, że zwiększona ilość paliwa będzie spalać się odpowiednio dłużej, czyli dłużej będzie generować siłę na tłoku. Jeśli pracujemy z silnikiem benzynowym, mamy do dyspozycji mapę zapłonu, która będzie określać dokładnie to samo – moment zapłonu mieszanki.
Nowoczesne silniki benzynowe z bezpośrednim wtryskiem dokładają do tego jeszcze kąt wtrysku, tak jak w dieslu, dzięki czemu można z niesamowitą precyzją dobrać idealne do osiągania dużych mocy parametry spalania. Sprawdzamy, czy temperatura spalin nie jest za wysoka, bo grozi to całkowitym uszkodzeniem silnika. Kontrolujemy skład spalin, czy nie wykracza poza zadane parametry. A potem znów podnosimy delikatnie ciśnienie doładowania i wszystko zaczyna się od początku. A jesteśmy dopiero na 5 procent otwarcia przepustnicy i będziemy zmieniać parametry co 5 procent...
Dlatego chiptuning nie może być i nie jest tani? Oczywiście tunerzy dysponują specjalistycznymi narzędziami, pozwalającymi im automatycznie opracowywać mapy, kiedy samochód stoi na hamowni i „jedzie w miejscu”. Jednak ostateczny szlif to zawsze efekt żmudnej pracy tunera. Nie ma dwóch identycznych samochodów. Trzeba uwzględnić nawet minimalne różnice w ciśnieniach, parametrach układu wtryskowego, jakości paliwa.
Jakie są zalety chiptuningu?
Dobrze wykonany chiptuning potrafi odmienić samochód. Żywa reakcja na gaz i powiększony moment obrotowy, powodują ogromne zadowolenie użytkowników. Przy tym często obserwują oni zmniejszony apetyt auta na paliwo. Większość programów fabrycznych „przelewa” silniki, gdyż praca na minimalnie zbyt bogatej mieszance jest bezpieczniejsza dla silnika niż praca na mieszance zbyt ubogiej, a przy tym pozwala szybciej rozgrzać katalizatory i filtry.
Jakie są wady chiptuningu?
Przede wszystkim podwyższamy ryzyko uszkodzenia silnika, stawiając wyższe niż fabryczne wymagania jego komponentom. Przy rozsądnie i profesjonalnie przeprowadzonej operacji, ryzyko to wzrasta minimalnie, ale na tyle, że na pewno bezpowrotnie tracimy ewentualną gwarancję producenta. Po drugie, radykalna zmiana mocy silnika wiąże się ze zmianą składu spalin, czyli wzrasta ryzyko nieotrzymania przeglądu czy zatrzymania dowodu rejestracyjnego. Po trzecie – chiptuning jednostki, która nie trzyma fabrycznych parametrów, może wywołać lawinę kolejnych problemów z czujnikami i innymi elementami osprzętu, a ponieważ silnik „po programie” będzie pracować w węższym oknie dopuszczalnych parametrów, pojawianie się lampki „check engine” może stać się codziennością.
Czytaj także:
Najczęstsze usterki i objawy zużycia zawieszenia pneumatycznego
Odma olejowa – do czego służy i jakie są objawy jej zapchania?
Czujniki ciśnienia w oponach TPMS – jak to działa
Technologia dwusprzęgłowych skrzyń biegów to pole nieustającego rozwoju
3 symptomy świadczące o tym, że opony nie nadają się do użycia
