Terminowa wymiana rozrządu – kluczowa czynność dla trwałości samochodu

Wymiana rozrządu to kluczowa czynność eksploatacyjna, o której nie wolno zapomnieć. Terminowa wymiana paska rozrządu, wraz z elementami towarzyszącymi, pozwala uniknąć awarii, która może doprowadzić do całkowitego zniszczenia silnika samochodu. Czym jest rozrząd w silniku? Jak jest zbudowany? Jakie skutki niesie za sobą awaria rozrządu? Jak producenci określają terminy wymiany paska rozrządu? Jak powinna przebiegać wymiana paska rozrządu i dlaczego trzeba zlecić ją wykwalifikowanemu mechanikowi?

Na początek musimy wyjaśnić, czym jest rozrząd w silniku samochodu, z jakich części się składa i jaka jest jego rola. A jest ona niebagatelna.

Silnik spalinowy (zasilany benzyną, olejem napędowym lub alternatywnie, gazem) wymaga stałych dostaw świeżego powietrza do cylindrów, a także ciągłego usuwania z nich spalin, powstających po zapłonie mieszanki paliwowo - powietrznej. Dostarczaniem powietrza do cylindrów zajmuje się układ dolotowy. Usuwaniem powietrza z cylindrów – układ wydechowy.

Jaką rolę pełni układ rozrządu? Jego zadaniem jest sterowanie pracą zaworów dolotowych i wydechowych, umieszczonych w głowicy silnika. Mówiąc kolokwialnie, układ rozrządu otwiera je i zamyka, w odpowiednim czasie, który jest ściśle zsynchronizowany z położeniem tłoka w danym cylindrze.

Układ rozrządu steruje:

• Momentem, w którym zawory są otwierane;
• Momentem, w którym zawory są zamykane;
• Czasem, w którym zawory są otwarte.

Znajdź warsztaty wykonujące usługę wymiany rozrządu w swojej okolicy:

• Chorzów
• Gdańsk
• Szczecin
• Bydgoszcz
• Wrocław
• Radom
• Łódź
• Gliwice
• Poznań
• Katowice
• Lublin
• Białystok
• Warszawa
• Kraków
• Inne miasta

Ma to kluczowy wpływ na sprawność silnika, jego moc, kulturę jego pracy, zużycie paliwa, oraz emisję spalin.

W jaki sposób układ rozrządu steruje pracą zaworów? Za pomocą jednego albo dwóch wałków rozrządu (we współczesnych silnikach stosuje się rozrząd górnozaworowy, umieszczony w głowicy silnika). Wałki te posiadają odpowiednie krzywki. Podczas obrotów wałka, krzywki wywierają nacisk na elementy pośredniczące, np. laski popychaczy i dźwigienki zaworowe, powodując otwieranie się zaworów. Zawory zamykają się samodzielnie, po zwolnieniu nacisku, za sprawą sprężynek zaworowych.

Od wielu lat stosowana jest technika wielozaworowa. Dzięki niej, na jednym cylindrze stosuje się trzy (dwa dolotowe i jeden wylotowy) cztery (dwa dolotowe i dwa wylotowe), a nawet pięć zaworów (trzy dolotowe i dwa wylotowe). To znacznie komplikuje pracę całości układu rozrządu. A to nie wszystko, bo standardem stało się zastosowanie układów zmiennych faz rozrządu, które w zależności od chwilowych potrzeb (obciążenia itd.), mogą opóźniać lub przyspieszać moment otwarcia zaworów.

Nie będzie zatem przesadą powiedzieć, że układ rozrządu musi pracować jak szwajcarski zegarek.

W jaki sposób układ rozrządu może pracować? Skąd bierze napęd? W jaki sposób moment otwarcia i zamykania zaworów jest synchronizowany z obrotami wału korbowego i położeniem określonych tłoków? Do tego celu służy napęd rozrządu. Łączy on koło zębate na wale korbowym z kołem zębatym na wałku rozrządu. W zależności od zastosowanej przez producenta technologii, w roli napędu rozrządu stosuje się:

• Suchy pasek rozrządu (najpopularniejsze rozwiązanie);
• Mokry pasek rozrządu (w silnikach benzynowych z rodziny Ecoboost, Ford zastosował dwa paski rozrządu, pracujące w kąpieli olejowej);
• Metalowy łańcuch rozrządu, smarowany olejem silnikowym.

Od wielu lat nie stosuje się już rozwiązania, w którym napęd rozrządu był realizowany za pomocą samych kół zębatych.

Napęd rozrządu pełni też funkcje dodatkowe, napędzając elementy osprzętu silnika. Pasek najczęściej napędza pompę cieczy chłodzącej i pompę oleju, a w jednostkach z bezpośrednim wtryskiem paliwa dodatkowo pompę wtryskową wysokiego ciśnienia.

Zerwanie paska rozrządu – jakie niesie za sobą skutki?

Zerwanie paska rozrządu prowadzi do natychmiastowej utraty synchronizacji przez silnik. Tłoki zderzają się z zaworami, przez co uszkodzenia są tak duże, że najczęściej jednostka napędowa nadaje się na złom.

Zerwanie paska rozrządu może zdarzyć się na skutek:

• Nieprzestrzegania interwału wymiany paska rozrządu, określonego przez producenta auta. Kauczuk podlega procesom starzenia. Kauczuk jest głównym składnikiem gumy, z której produkowana jest zewnętrzna część paska oraz jego zęby. Starzenie się gumy jest powodem kruszenia się, utraty wytrzymałości przez pasek i w końcu, prowadzi do jego zerwania.
• Montażu starego paska rozrządu. Paski rozrządu mają określoną żywotność. Na ich opakowaniu znajduje się data produkcji. Żywotność paska określa się na maksymalnie 5 lat od daty produkcji.
• Montażu złamanego paska rozrządu. Paski muszą być przechowywane w odpowiedni sposób. Nie wolno ich załamywać.
• Zabrudzenia paska wyciekającym olejem silnikowym, albo płynem chłodniczym. Taka sytuacja może zdarzyć się na skutek wycieków z silnika albo uszkodzenia pompy cieczy chłodzącej. Po każdym zabrudzeniu płynami eksploatacyjnymi, albo smarem, pasek trzeba jak najszybciej wymienić.
• Zatarcia któregoś z elementów osprzętu silnika, co skutkuje jego zatrzymywaniem się w trakcie pracy. Może to doprowadzić do uszkodzenia, albo zerwania kilku zębów paska. Może też doprowadzić do jego pęknięcia. Taka sytuacja może zdarzyć się na skutek zatarcia pompy cieczy chłodzącej, która nie została wymieniona razem z paskiem rozrządu. Powinno się ją zawsze wymieniać, wraz z paskiem (wielu producentów części oferuje gotowe zestawy, z paskiem rozrządu, elementami towarzyszącymi i pompą cieczy chłodzącej).
• Złego napięcia napinacza paska – najczęściej zbyt mocnego.
• Złego montażu paska.
• Złego, niewspółliniowego ustawienia elementów osprzętu paska rozrządu.
• Praca paska w zbyt wysokiej temperaturze, na skutek przegrzewania się silnika.
• Mechaniczne uszkodzenia paska.

Przeskok paska rozrządu – jakie niesie za sobą skutki? 

Czasami pojawia się inna, równie groźna awaria, która przy odrobinie szczęścia nie zakończy się zniszczeniem silnika. To przeskok paska rozrządu. Jeśli kierowca odpowiednio szybko zareaguje i odwiedzi warsztat, może uniknąć całkowitego zniszczenia silnika.

Przeskoczenie paska rozrządu o jeden ząbek, powoduje częściową utratę synchronizacji przez silnik. Objawy awarii to:

• Problemy z uruchamianiem silnika samochodu;
• Nierówna praca silnika i utrata mocy;
• Zapalona kontrolka check engine i błąd położenia czujnika wału korbowego, albo czujnika położenia wałka rozrządu.

Powodem przeskoku paska rozrządu może być złe ustawienie napinacza, zła praca napinacza na skutek jego zużycia, zbyt słabe napięcie paska, zużycie paska, niewłaściwy montaż paska i wiele innych.

Jak producenci określają terminy wymiany paska rozrządu?  

Każdy producent określonego modelu samochodu, w którym został zastosowany pasek rozrządu, dokładnie określa interwał jego wymiany. Robi to na dwa sposoby:

• Określając maksymalny przebieg, po jakim należy dokonać wymiany paska;
• Określając maksymalny czas, po jakim należy dokonać wymiany paska.

Producent może również zalecać okresowe kontrole paska rozrządu i jego osprzętu, np. co 30 tys. km przebiegu.

Wielu producentów zaleca skrócenie interwalu wymiany paska rozrządu, nawet o połowę, jeśli pojazd jest eksploatowany w trudnych warunkach. Jakie to są trudne warunki? To na przykład eksploatacja pojazdu przede wszystkim w mieście, sportowa jazda z szeregiem przeciążeń itd.

Spójrzmy na przykładowe zalecenia producentów pojazdów, dotyczące okresu wymiany paska rozrządu.

• Volkswagen Passat V (2005 – 2009) z silnikiem wysokoprężnym 1,9 TDI (BXE) – co 120 tysięcy kilometrów lub co 4 lata;
• Skoda Superb (2000 – 2004) z silnikiem benzynowym 1.8 iT (AWT) – co 180 tysięcy kilometrów lub co 4 lata;
• Renault Laguna III (2007 – 2009) z silnikiem benzynowym 2,0 (F4R 811) – co 120 tysięcy kilometrów lub co 6 lat;
• Peugeot 308 (2007 – 2009) z silnikiem wysokoprężnym 1.6 HDi (9HX) – co 160 tysięcy kilometrów lub co 5 lat.

O czym jeszcze należy pamiętać? W niektórych samochodach rozrząd bywa bardzo kapryśny i powinno się go wymieniać o wiele częściej, niż zaleca to producent. Zawsze warto poradzić się wykwalifikowanego, doświadczonego mechanika, którego można znaleźć na stronie Motointegrator.com.

Jak przebiega wymiana paska rozrządu? Dlaczego musi ją przeprowadzić specjalista?  

Wymiana paska rozrządu to bardzo skomplikowana czynność, wymagająca dużej ostrożności, posiadania odpowiednich narzędzi, doświadczenia, a także dostępu do informacji technicznej producenta. W specjalnych instrukcjach serwisowych dla warsztatów, opisuje się całą procedurę, krok po kroku, z zastosowaniem określonych narzędzi, a także z podaniem momentów dokręcenia poszczególnych śrub.

Przykładowo, przy wymianie paska rozrządu w Peugeocie 308, z silnikiem 1.6 HDi, producent zaleca użycie kilku specjalistycznych narzędzi, między innymi blokady koła wału korbowego;

blokady koła wałka rozrządu i blokady krążków napinających. Zastosowanie blokad ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa całej wymiany, albowiem zapobiega przesunięciu się kół po zdjęciu paska. Jeśli dojdzie do przesunięcia, silnik utraci synchronizację, a o skutkach już pisaliśmy wcześniej.

Wszystkie elementy towarzyszące, np. krążki napinające czy też rolki prowadzące, muszą być dokręcone z odpowiednią siłą po wymianie.

Jak przebiega typowa wymiana paska rozrządu w warsztacie?

• Pojazd jest identyfikowany przy użyciu kodu silnika. Jest to konieczne, aby przygotować odpowiednie narzędzia, instrukcję wymiany oraz sprawdzić, czy części zamienne (nowy pasek, pompa) pasują do danego silnika.
• W pojeździe zostaje odłączony akumulator. Konieczne jest uzyskanie odpowiedniego dostępu do rozrządu. W niektórych samochodach wystarczy zdemontować kilka elementów z komory silnika, aby uzyskać dostęp do osłony paska rozrządu. W innych dostęp do rozrządu można uzyskać z dołu, zatem auto trzeba podnieść na podnośniku. W jeszcze innych konieczne może być wyjęcie silnika. Z silnika usuwa się płyn chłodniczy.
• Po uzyskaniu dostępu do napędu rozrządu, następuje jego demontaż. Znaki odniesienia są ustawiane w położeniu GMP (górny martwy punkt) pierwszego cylindra. Znaki na kole zębatym wałka rozrządu powinny pokryć się z nacięciem na pasku rozrządu. Podobnie – na kole zębatym wału korbowego.
• Koła zębate są unieruchamiane za pomocą blokad. Mechanik zwalnia napinacz i demontuje stary pasek rozrządu. Następnie mechanik demontuje stare rolki prowadzące i inne elementy napędu rozrządu, które mają być wymienione (napinacz i inne). Na końcu następuje demontaż pompy cieczy chłodzącej.
• Mechanik montuje nową pompę cieczy chłodzącej, nowy napinacz i pozostałe elementy napędu rozrządu. Bardzo ważne są momenty dokręcania poszczególnych części. Na samym końcu zakładany jest nowy pasek rozrządu.
• Mechanik zwalnia napinacz. Sprawdza napięcie paska. Demontuje blokady i kontroluje ustawienia kół i paska względem znaków.
• Pozostaje już tylko montaż wyjętych spod maski elementów, zalanie silnika nowym płynem chłodniczym i sprawdzenie poprawności pracy wszystkich podzespołów.

Wymiana paska rozrządu to czynność, która ma kluczowe znaczenie dla właściwej pracy silnika oraz dla jego żywotności. Do tego wykonuje się ją raz na kilka lat. Dlatego nie powinno się jej powierzać w ręce amatora, bo straty z tytułu błędu mogą być ogromne. Używany silnik do nastoletniego samochodu kosztuje kilka tysięcy złotych i w większości przypadków, jego zakup niesie ze sobą ogromne ryzyko, bo nie ma jak go sprawdzić. O wiele więcej kosztuje silnik do kilkuletniego auta. W tym przypadku absolutnie nie opłaca się ryzykować.

Tym bardziej, że na Motointegrator.com można w ciągu kilku chwil umówić wizytę w profesjonalnym warsztacie, gdzie wymiana paska rozrządu zostanie przeprowadzona w odpowiedni sposób. Mechanicy mogą również doradzić przy zakupie części, albo samodzielnie dobrać je do określonego pojazdu.