Kiedy lepiej wymienić olej? Nie zawsze warto słuchać producenta auta!
Przez wiele lat było wiadomo, że podstawą właściwej eksploatacji samochodu jest wymiana oleju silnikowego, wraz z filtrem, raz na rok, albo raz na 15 tys. km przebiegu. W ostatnich latach to się zmieniło. Producenci samochodów zaczęli stosować oleje typu long life, które (zgodnie z ich zaleceniami) można zmieniać co 30, a nawet co 50 i więcej tysięcy km przebiegu. To samo dotyczy filtra oleju. Takie działanie ma rzekomo zmniejszyć koszty eksploatacji pojazdu. Prawda jest jednak taka, że oszczędności z tytułu rzadszych wymian oleju są niewielkie. Za to późniejsze koszty naprawy silnika i jego osprzętu, spowodowane między innymi stosowaniem zużytego oleju, będą szły w tysiące złotych. Tym bardziej, że w ostatnich latach stopień skomplikowania silników wzrósł i znacznie wzrosły koszty ich serwisowania oraz naprawa.
Kogo zatem warto słuchać? Mechaników, którzy zalecają jak najczęstsze wymiany, czy producentów samochodów, którzy tak naprawdę nie mają żadnego interesu w tym, aby samochód służył osiem i więcej lat?
Na początek przyjrzymy się, jaką rolę odgrywa olej silnikowy i ilu zadaniom musi stawić czoła. Potem pokażemy, jak i dlaczego olej silnikowy się starzeje i traci swoje właściwości.
Olej silnikowy – rola w silniku i jego osprzęcie
Olej silnikowy rozprowadzany jest w silnikach współczesnych samochodów za pomocą obiegowego, wymuszonego układu smarowania. Olej rozprowadzany jest za pomocą pompy ciśnieniowej, a do miski olejowej trafia z powrotem za pomocą pompy powrotnej. W układzie stosuje się filtr oleju, odbierający zanieczyszczenia, niekiedy też chłodnicę oleju. Olej porusza się w silniku w kanałach olejowych i za pomocą przewodów, którymi trafia między innymi do turbosprężarki. Olej pełni też funkcję wykonawczą w mechanizmach układów zmiennych faz rozrządu.
Układ smarowania musi zapewnić odpowiednie ciśnienie oleju, które pozwoli na jego rozprowadzenie. Co oczywiste, układ powinien być szczelny.
Jakie są podstawowe zadania oleju silnikowego?
- smarowanie pracujących elementów metalowych i zmniejszenie tarcia pomiędzy nimi,
- odbieranie ciepła z tych elementów silnika, które nie mogą oddać nadmiernego ciepła do płynu chłodniczego,
- uszczelnianie pierścieni tłokowych oraz cylindrów,
- odprowadzanie zanieczyszczeń z silnika do filtra oleju, takich jak nagar czy produkty zużycia,
- ochrona antykorozyjna wewnętrznych, metalowych elementów silnika oraz osprzętu silnika,
- wyciszenie pracy silnika na skutek zmniejszenia tarcia i pokrycia pracujących i niepracujących elementów ochronnym filmem olejowym.
Oleje silnikowe produkowane są w oparciu o trzy bazy – mineralną (produkcji rafinacji ropy naftowej), półsyntetyczną (produkty rafinacji ropy naftowej plus dodatki syntetyczne) i syntetyczną. Baza wzbogacana jest całym szeregiem dodatków – zapobiegających pienieniu się i starzeniu się oleju, pozwalających tworzyć film o niskich oporach ruchu na łożyskach, cylindrach, tłokach i kołach zębatych, poprawiających lepkość, obniżających temperaturę krzepnięcia oleju itd.
Rewolucja na rynku olejów w ostatnich latach
Jeszcze trzydzieści lat temu stosowano oleje silnikowe na bazie mineralnej, najczęściej o lepkości 15W40. Dwadzieścia i piętnaście lat temu dominowały oleje silnikowe na bazie półsyntetycznej, najczęściej o lepkości 10W40.
Obecnie w najnowszych silnikach stosuje się oleje silnikowe produkowane na bazie syntetycznej, a najpopularniejszą lepkością jest 5W30. Cały czas technologia posuwa się w kierunku stosowania olejów silnikowych o coraz niższej lepkości. Takie oleje zmniejszają tarcie, a co za tym idzie, zmniejszają (minimalnie) zużycie paliwa. A jeśli zmniejsza się, choć minimalnie, zużycie paliwa, to zmniejsza się też emisja zanieczyszczeń. I to jest najczęściej podnoszony argument przez ekologów.
Najnowsze silniki są mocno obciążone i wymagają olejów o jak najlepszych parametrach. Pojawiły się też specjalne oleje niskopopiołowe, przeznaczone do pojazdów z silnikami wysokoprężnymi, wyposażonymi w filtry cząstek stałych, zapobiegające ich przedwczesnemu zapychaniu.
Sporo zamieszania wprowadzają też układy start-stop, które powodują spadki ciśnienia w układzie smarowania silnika, po każdym jego wyłączeniu.
Zmiany nie ominęły też filtrów oleju. Przez dziesiątki lat materiałem, z którego produkowany wkład filtrujący, była celuloza. Obecnie coraz częściej wkłady filtrujące produkuje się z włókna szklanego, które ma znacznie większą trwałość od celulozy i zapewnia lepsze warunki filtrowania. Wysoki współczynnik przepuszczalności pozwala też na pracę filtra przy niższym ciśnieniu oleju (vide wspomniane wcześniej spadki, powodowane przez układ start- stop).
Typowy filtr z wkładem z celulozy mógł wytrzymać do 17 tys. km przebiegu, potem przestawał odbierać zanieczyszczenia. Producenci nowych filtrów twierdzą, że po zastosowaniu nowych wkładów, mogą one wytrzymać 30, 50, a nawet 150 tys. km przebiegu...
Nic zatem dziwnego, że zmieniły się interwały wymiany. W latach, kiedy stosowano masowo oleje na bazie mineralnej, olej zmieniało się co 5 albo 10 tys. km przebiegu. Kiedy producenci aut zaczęli stosować półsyntetyki, olej zmieniono najczęściej co 15 tys. km przebiegu. Obecnie duża część producentów samochodów zaleca stosowanie olejów Long Life, które wymienia się co kilkadziesiąt tysięcy km. W następnym akapicie wyjaśnimy, dlaczego nie warto tego robić.
Czy warto wymieniać olej silnikowy częściej, niż zaleca to producent samochodu?
Odpowiedź jest jednoznaczna – tak. Oszczędności na wymianach oleju są iluzoryczne w stosunku do kosztów, jakie trzeba będzie ponieść w przyszłości, przy remoncie silnika albo wymianie jego uszkodzonego osprzętu.
Ile można zaoszczędzić na wymianie oleju?
- Opakowanie 4 l oleju – ok. 80 zł
- Filtr oleju – ok. 20 zł
- Koszt wymiany oleju w warsztacie – 20 zł.
Łącznie – 120 zł, raz na dwa lata, jeśli olej wymienimy nie co 15, a co 30 tys. km przebiegu. 60 zł rocznie. Prawda, że to „ogromna” oszczędność? Producent samochodu podkreśla, że użytkownik zaoszczędzi na wymianach, ale już nie wspomina o tym, że np. świeca zapłonowa do nowoczesnego silnika kosztuje średnio 60 zł za szt. a nie 10 zł, jak w przypadku standardowych silników wolnossących. Takich przykładów jest oczywiście więcej (wielokrotnie droższe akumulatory i rozruszniki w autach ze start stop itd.).
Ile będzie kosztować wymiana uszkodzonych panewek, zużytych tłoków i cylindrów, zatartej turbosprężarki, uszkodzonego mechanizmu zmiennych faz rozrządu, które będą spowodowane przez długotrwałe stosowanie zużytego oleju w silniku?
Olej silnikowy w trakcie eksploatacji ulega zużyciu. Zmniejsza się jego poziom, bo niewielkie jego ilości są spalane, trafiając do komór spalania po ściankach cylindrów, na których zostawiają ochronny film. Olej może też trafiać do komór spalania poprzez trzonki zaworów ssących i prowadnice zaworowe.
Co powoduje zużycie oleju?
- Zanieczyszczenia mechaniczne – starty metal z pracujących części silnika (opiłki), nagary powstające w procesach spalania (cierpią na nie zwłaszcza nowoczesne silniki), kurz i inne zanieczyszczenia przepuszczone przez filtr powietrza – one wszystkie powinny zostać zatrzymane przez filtr oleju. Ale on też ma ograniczoną zdolność absorpcji zanieczyszczeń. W przypadku standardowych filtrów oleju określano ją na maksymalnie 17 tys. km przebiegu.
- Olej się starzeje, podlega procesom utleniania i zakwaszania. Głównym powodem tego zjawiska są przedmuchy spalin do skrzyni korbowej.
- Na skutek kondensacji pary wodnej oraz wydzielania się żywic, następuje zjawisko wydzielania tzw. szlamu olejowego. Jest ono potęgowane, jeśli do oleju przedostaje się płyn chłodzący (głownie poprzez zużytą uszczelkę pod głowicą silnika).
- Olej ulega rozrzedzaniu przez paliwo. Najczęściej w dwóch sytuacjach – zimą, kiedy składniki paliwa trafiają do oleju, w czasie uruchamiania zimnego silnika, a także w samochodach z filtrami cząstek stałych DPF, w których został przerwany proces oczyszczania filtra, zainicjowany przez komputer sterujący.
- W silnikach wysokoprężnych olej często gęstnieje, na skutek wydzielania się produktów utleniania.
- Olej traci swoje właściwości antykorozyjne, bo środki ochronne działają przez określony czas .
Dlatego też większość mechaników, zajmujących się naprawami silników, uważa, że 20 tys. km przebiegu to graniczna data, po której olej silnikowy traci swoje właściwości. Ale... tylko w warunkach odpowiedniej eksploatacji.
W przypadku eksploatacji pojazdu ciągle w mieście, na krótkich trasach, w terenie górzystym albo przy korzystaniu z instalacji gazowej LPG, olej należy wymieniać co 10 tys. km przebiegu.
Równie ważne jest uzupełnianie poziomu oleju, bo jego braki prowadzą do przyspieszonego zużycia, a nawet do zatarcia silnika (które równa się jego technicznej śmierci). Teoretycznie zaleca się kontrolę poziomu oleju co 1000 km. Jednakże lepiej robić to częściej, raz w tygodniu.
Terminowa wymiana oleju silnikowego wraz z filtrem, najlepiej co 15 tys. km, dbanie o układ chłodzenia, wymiana świec oraz filtrów przełoży się na brak awarii i długi żywot silnika oraz jego osprzętu. I to jest najważniejszy argument za jak najczęstszą wymianą oleju silnikowego.
Jaki olej będzie najlepszy dla silnika Twojego auta?
Zasada jest prosta – trzeba stosować tylko i wyłącznie olej o parametrach zalecanych przez producenta samochodu. Określa on bazę oleju (pólsyntetyk/syntetyk) oraz jego specyfikację.
Specyfikacja określana jest na trzy sposoby:
- oznaczenie własne oleju, stosowane przez producenta samochodu(można je łatwo odkodować), w wielu sklepach można dobierać olej według niego,
- oznaczenie oleju wg norm SAE,
- oznaczenie oleju wg norm ACEA.
W sieci i na forach można znaleźć wiele porad, które sugerują zmianę lepkości i bazy oleju zgodnie z wiekiem auta. Niektórzy w starszych samochodach stosują olej silnikowy na bazie mineralnej, choć oryginalny olej, zalecany przez producenta i stosowany na pierwszym montażu, był produkowany na bazie półsyntetycznej. To błąd, który powoduje przyspieszone zużycie silnika.
Tak samo szkodliwe jest stosowanie nowoczesnych olejów syntetycznych do starszych silników. W żadnym wypadku nie poprawią one osiągów auta, ani stanu jego silnika. Będą za to źródłem kosztownych problemów.
Przy doborze oleju zawsze patrzymy na to, co zaleca producent. Marki producentów olejów mają tu drugorzędne znaczenie, choć niektórzy producenci aut zalecają stosowanie produktów konkretnych firm.
Do samochodów napędzanych silnikami wysokoprężnymi, z filtrami cząstek stałych, a także z pompowtryskiwaczami, konieczne jest stosowanie olejów o specyficznych parametrach, produkowanych do określonych rodzajów silników.
Jak wyglądają oznaczenia olejów silnikowych, stosowane przez producentów aut?
Spójrzmy na kilka przykładów:
- Volkswagen Golf V 1.4 benzyna – oznaczenie VW 506 00 lub VW 507 00
- Toyota Auris 1.33 benzyna – SAE 0W-20
- Skoda Octavia II 1.9 TDI wysokoprężny – VW 506 01 (parametry spełnia olej 5W-30)
- Renault Laguna III 1.5 dCi wysokoprężny – 5W-30 ACEA C3
- Opel Astra H 1.6 benzyna – ACEA A3/B3 – 0W-X, 5W-X, 10W-X (za X wartość dowolna np. OW-20, 5W-30)
- Fiat Grande Punto 1.2 benzyna – Fiat 9.55535-M2 lub 5W-40
Podsumowując - oszczędności na oleju silnikowym są iluzoryczne i szkodliwe. Wymiana oleju jest czynnością prostą, ale najlepiej wykonać ją w warsztacie. Dlaczego? Fachowiec dysponuje podnośnikiem, co znacznie ułatwia wymianę, a także odpowiednim kluczem do filtra oleju. Poza tym pracownik warsztatu przekaże stary olej silnikowy do przetworzenia. Przy wymianie warto też sprawdzić uszczelnienie miski olejowej, a także wymienić uszczelkę korka spustowego oleju. Koszt wymiany oleju w warsztacie jest niski – średnia cena wymiany zaczyna się od 20 zł. Droższa jest wymiana w autach, w których po wlaniu nowego oleju należy wprowadzić informacje do komputera (np. serwis w oparciu o stan).
Wyszukiwarka Motointegrator pozwala na szybkie i łatwe znalezienie warsztatu, w którym możesz dokonać wymiany oleju silnikowego w Twoim samochodzie.
